یک دولت ِهفتادساله در تبعید! مناقشه چین و تایوان بر سر چیست؟
سیدمهدی تروهید
منتشر شده در دوهفته نامه اراده ملت- شماره 44، 18 مردادماه 1401 و در دسترس در آکادمیا
یک – وارث قانونی امپراتوری
دو دولت بر کره زمین نام ِجمهوری چین و پرچمی سرخ‌رنگ را زیبنده خود می‌دانند: دولت اول جمهوری خلق چین است و دولت دوم جمهوری چین/تایوان/چین ملی/چین تایپه نامیده می‌شود. دولت ِ«حزب ناسیونالیست چین»که در جزیره «تایوان» به پایتختی شهر «تایپه» مستقر است و نوزدهمین اقتصاد بزرگ دنیاست خود را «جمهوری چین» می‌خواند. و دولتِ «حزب کمونیست چین» که در سرزمین اصلی چین به پایتختی پکن قرار دارد و دومین قطب اقتصادی دنیاست خود را «جمهوری خلق چین» می‌نامد. در این نوشتار برای پرهیز از این تشابه ِنام‌ها، دولت مستقر در جزیره را تایوان و دولت ِبزرگتر را چین می‌نامیم. تا سال 1947، تایوان کشوری بزرگ و وارث امپراتوری چین بود که سرزمین اصلی چین، جزایر تایوان، و مغولستان را کنترل می‌کرد. درسال 1949 پس از انقلاب ِمائو، سرزمین اصلی چین صاحب حکومتی جداگانه شد و حزب ناسیونالیست چین از پکن به جزیره تایوان رانده شد و دولت در تبعید خود را تشکیل داد. جمهوری تایوان در پی قیام سال 1911 تشکیل شد. قیامی که به دوهزار سال حکومت امپراتوری در چین پایان داد. این شورش از نارضایتی مردم در مورد وضعیت کنترل یک ریل راه آهن آغاز و سپس بدل به یک شورش گسترده شد و در پی کودتای گروهی از نظامیان به تاسیس یک جمهوری منجر شد.
تایوان در جنگ جهانی دوم به اشغال ژاپن درآمد. درسال 1947 پس از پایان جنگ، مجمع‌الجزایر تایوان از ژاپن بازپس گرفته و قانون اساسی جدیدی تصویب شد. پس از شکست تایوان در جنگ داخلی چین و با آغاز انقلاب کمونیستی، در سال ۱۹۴۹حزب ناسیونالیست چین حاکمیت ِسرزمین اصلی این کشور را از دست داد و در پایتخت موقت خود -تایپه- در جزیره تایوان مستقر شد و پرچم قرمز با نشان ِخورشید را پرچم خود اعلام کرد. دولت کمونیستی نیز در پکن مستقر شد و پرچم سرخ‌رنگ با پنج ستاره را نماد خود اعلام کرد. تایوان خود را همچنان دولت مشروع سرزمین اصلی چین و مغولستان می‌داند. متقابلا چین نیز تایوان را دولتی غیرقانونی و بخشی از خاک خود می‌خواند که هر از گاهی شاهد اوج‌گیری این تنش هستیم. دولت چین تاکنون دست‌کم شش بار قطعنامه‌ی استقلال تایوان و عضویت آن در سازمان ملل را در شورای امنیت وتو کرده است.
دو- حق وتو در شورای امنیت
تایوان تا سال ۱۹۷۱ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد بود و از حق وتو برخوردار بود. اما در این سال از این سازمان اخراج شد و حق رای این کشور به دولت جمهوری خلق چین واگذار شد. این تصمیم به دوره ریاست جمهوری ریچارد نیکسون در امریکا برمی‌گردد. نیکسون تلاش کرد تا با توجه به رقابت بین چین و شوروی، با بازگرداندن «جمهوری خلق چین» به جامعه بین‌المللی، به آن کشور قدرت بدهد و موازنه جدیدی را در نظام بین‌الملل ایجاد کند. یکی از این تلاش‌ها جابه‌جایی حق وتو از تایوان به چین بود. این کار با رای‌گیری در مجمع عمومی سازمان ملل متحد انجام شد.
